İli Kazak Özerk İli (Kazakça: ىله قازاق اۆتونومىيالى وبلىسى; Uygurca: ئىلى قازاق ئاپتونوم ئوبلاست, İli Kazak Aptonom Oblasti, ئىلى قازاق ئاپتونوم ۋىلايىتى, Ili Qazaq aptonom wilayiti, Ili Ķazaķ aptonom vilayiti, Çince: 伊犁哈萨克自治州 veya 伊犁哈薩克自治州; Pinyin: Yīlí hāsàkè Zìzhìzhōu), Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin kuzey ve kuzeydoğusunda, Özerk bir ildir. İsmini İli Nehrinden almıştır. Gulca (Yining) başşehridir.
İli Kazak Özerk İli Moğolistan'nın batısında, Rusya'nın güneyinde ve Kazakistan'nın doğusundadır.
Özerk il iki yönetim bölgesi Tarbagatay İli (塔城地区 Tǎchéng Dìqū ) ve Altay İli (阿勒泰地区 *Ālètài Dìqū *) ile üç şehirden, on beldeden ve bir Özerk bölgeden (察布查尔锡伯自治县 Chábùchá'ěr xībó Zìzhìxiàn) oluşur.
İli Kazak Özerk İlinde yaşayan 2000 yılı sayımına göre etnik gruplar;
| Etnik grup | Nüfus | Oran (%) |
|---|---|---|
| Han | 1.697.827 | %44,42 |
| Kazak | 979.343 | %25,62 |
| Uygur | 614.981 | %16,09 |
| Hui | 339.570 | %8,88 |
| Moğol | 62.671 | %1,64 |
| Dongxiang | 48.667 | %1,27 |
| Xibe | 28.960 | %0,76 |
| Kırgız | 16.678 | %0,44 |
| Özbek | 5.491 | %0,14 |
| Daur | 4.940 | 0,13% |
| Rus | 4.482 | %0,12 |
| Mançu | 4.045 | %0,11 |
| Salar | 3.097 | %0,08 |
| Tatar | 2.584 | %0,07 |
| diğerleri | 8.604 | %0,23 |
Kazakların çoğunluğu 1,110,800 Kazak, kuzey Sincan-İli Kazak Özerk İli (Çin'deki en büyük özerk bölge) ve Mori ile Barköl ilçelerinde yaşamaktadır.
Qin Hanedanından önce İli, Türkçe konuşan göçebe bir ulus olan ve Hiung-nu'lara bağlı Vusun'lar (乌孙/烏孫; Wūsūn)12 tarafından işgal altındaydı.
Vusunlar milattan sonra 6. yüzyılda Hiung-nu (匈奴; Xiōngnú) tarafından sürülmüş, yerini 552 yılında kurulmuş Göktürk Kağanlığına bırakmıştır.
Uygurlar, ve 12. yüzyılda Karahıtaylar, bu bölgeyi tekrar geri ele geçirmişlerdir. 13. ile 15. yüzyılları arasında bu bölgede Almalık diye de tanınan Çağatay Hanlığı hüküm sürmüştür.
Qing hanedanı Qianlong 1747 – 1749 ve tekrar 1771 – 1776 yılları arasında; kuzeybatı Doğu Türkistan'da Oyratlara karşı iki savaş, 1755 – 1757 yılları arasında; Doğu Türkistan'nın güneyindeki ayaklanan Türkmenlere karşı zaferinden sonra, Çin Türkistanı (Doğu Türkistan) Çin'e katılmış ve yeni Xinjiang adı vermiş, o sırada batı İli'yi de ele geçirmiş ve burada bir askeri birlik kurmuştur.
Qing Hanedanı zamanında İli Havzasında dokuz tane yeni şehir kurulmuştur bunlar;
| Asıl Çince adı | Çince karakterler | Türkçe (Uygurca) adı3 | Şimdiki ismi4 | Notlar |
|---|---|---|---|---|
| Huiyuan (Huìyuǎn zhèn) | 惠远城 | Kürä Shahr | Huiyuan şehri (惠远镇) | 1866 yılına kadar İli yöneticisi Generalin burada konaklar, ve ayrıca o zamanlar Yeni Gulca, Mançu Gulca, veya İli biliniyordu. |
| Ningyuan Cheng | 宁远城 | Gulca (Ghulja) | Gulca（伊宁) | Ayrıca Eski Gulca veya Tarançi Gulca bilinirdi. |
| Huining Cheng | 惠宁城 | Bayandai | Bayandai nahiyesi (巴彦岱镇) Yining şehri içinde, ortalama 105 ile 18 6 kilometre Yining şehir merkezinin batısında | |
| Taleqi Cheng | 塔勒奇城 | Tarchi | Korgas İlçesi（霍城县） içinde | |
| Zhande Cheng | 瞻德城 | Chaghan Usu | Qingshuihe şehri (清水河镇) Korgas İlçesi içinde, ortalama 60 – 70 km Yining kuzeybatısında | |
| Guangren Cheng | 广仁城 | Ukurborosuk | Lucaogou şehri (芦草沟镇) Korgas İlçesi içinde, Qingshuihe'nin kuzeydoğusunda | |
| Gongchen Cheng | 拱宸城 | Korgas | Korgas İlçesi; 1966 yılına kadar bulunduğu yer | |
| Xichun Cheng | 熙春城 | Khara Bulaq | Alan çoğunlukla Chengpanzi (城盘子) adı verilmiş , Hanbin köyü içinde (汉宾乡) Yining şehri kapsamında, birkaç kilometre şehir merkezinin batısında | |
| Suiding Cheng | 绥定城 | Ukharliq | 1966 den beri Korgas İlçesi bulunduğu yerde, ortalama 40 km Yining kuzeybatısında. 1965 yılında Shuiding şehri (水定镇) ismi değiştirildi | 1883-1912 arasında Yöneticiler otururdu, o zamanlar Yeni/Mançu/Cin Gulca bilinirdi. |
1953 yılında Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu (XPCC, Çince: basit 新疆生产建设兵团; geleneksel 新疆生產建設兵團; Pinyin: Xīnjiāng Shēngchǎn Jiànshè Bīngtuán), denilen dördüncü tarımsal bölümü kurulmuştur ve Gulca'dan yönetilir. Ayrıca 1959 yılında Sincan Üretim ve İnşaat Kolordusu onuncu tarımsal bölümü burada kurulmuş ve Beitun'dan yönetilir.
Orijinal kaynak: ili (il). Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Jila, N., "Myths and traditional beliefs about the wolf and the crow in Central Asia: examples from the Turkic Wu-Sun and the Mongols", Asian Folklore Studies, V65, i2, p161, 2006. ↩
Denis Sinor The legendary Origin of the Türks, in Egle Victoria Zygas, Peter Voorheis Folklorica: Festschrift for Felix J. Oinas, Indiana 1982, sayfa 240 verweist auf den Nachweis von O. Franke Beiträge aus chinesischen Quellen zur Kenntnis der Türkvölker und Skythen Zentralasiens, Berlin 1904, sayfa 17-19 ↩
As per Kim (2004), sayfa 54, 229 ↩
Info from Chinese wiki and Yining County Historical Development ↩
Dosdoğru çağdaş haritalarda uzaklık ↩
Yol uzaklığı Lansdell (1885), sayfa 190 ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page